گويش تالشي در ناحيه جلگه اي و كوهياپه اي رواج دارد . شهرستان تالش داراي چهار بخش مركزي ، اسالم ، حويق و كرگانرود بوده و در بخش كشاورزي نيز برنج ،توتون ، ميوه جات و محصولات جاليزي از عمده محصولات اين شهرستان محسوب مي شود پرورش كرم ابريشم و جوراب بافي ، گليم بافي ، جاجيم بافي وتهيه شال مخصوص از پشم گوسفند از صنايع دستي شهرستان تالش به شمار مي آيد.
گفتني است شركت صنايع چوب و كاغذ ايران (چوكا) ، دراين شهر ستان فعاليت دارند .اين شهر از سه امتياز بزرگ طبيعي برخوردار است ، نخست اينكه در پاي كوه واقع شده است و جبهه غربي آن را كوه هاي پوشيده از جنگلهايي با چشم اندازي زيبا تشكيل مي دهد . دوم اينكه رودخانه پر آب كرگانرود و( بزرگترين رودخانه تالش ) از وسط اين شهر مي گذرد .سوم اينكه شهر تالش بزرگترين مركز شهري در فاصله ميان آستارا تا بندر انزلي است .
نخستين كسي كه در منطقه شمال ايران به تحقيقات باستان شناسي پرداخت "ژاك دمرگان" فرانسوي است. وي كه مدت ها در نواحي ساحلي جنوب درياي مازندران تحقيق مي كرد، حاصل مطالعات خويش را در مورد تالش تحت عنوان تحقيقات باستان شناسي هيأت علمي فرانسه به چاپ رساند. حفريات وي به همراه برادرش هانري در حوالي سال هاي 1899 و 1902 ق در مناطق تالش و نقاط همجوار آن در خاك آذربايجان انجام شد.
كاوش هاي اينان در مناطق شرق آذربايجان و اطراف شهر نمين و ناحيه تالش در گورستان هاي پيش از تاريخ نواحي حسن زميني ، شير شير ، دوخاليان ، آق اولر ، قيلاخانه ، لرداغي ، وجاليك ، تاش كپرو، خواجه دودكپرو و گورستان هاي باستاني ناحيه نمين انجام شد.
در نتيجه اين عمليات و كاوش ها مشخص شد كه قبور گورستان هاي اين مناطق به صورت دخمه يا "تومولوس" است كه در فارسي به آن "گوركان" مي گويند . قسمت عمده اي از اين گورستان ها مورد تجاوز عتيقه جويان قرار گرفته بود و از قبور دست نخورده ، اشيايي مانند ظروف سفالين به رنگ سياه و قرمز و خاكستري بدون نقش و اشياي فلزي محدودي از جنس برنز و آهن به دست آمد. از آثار ديگر كشف شده ، وسايل زينتي و نيز زيورآلات طلايي و نقره اي مربوط به زنان بود.
با بررسي آثار به دست آمده مي توان آنها را متعلق به عصر برنز جديد يا آهن قديم دانست. اين منطقه احتمالاً قلمرو اقوام "كادوسي" بود و نوع قبور آنها با آرامگاه سكاييان و سنت تدفين اين قوم تشابه دارد.
در كاوش هاي باستان شناسي سال 1379 در محوطه مريان ، آق اولر ، توجه هيأت اعزامي روي گورستان شماره دو معطوف شد.
طي اين كاوش ها بخشي از گورهاي چهار چينه ي گورستان كه با تراكم فوق العاده اي در كنار هم قرار داشتند ، به دست آمد. با كشف تعدادي گور حاوي اسكلت انساني و آثار سفالي و مفرغي همچون ظرف ، سلاح ، اشياي تزييني و ... متعلق به دوره هزاره يكم پيش از ميلاد مسيح ، كار مطالعات انسان شناسي و آسيب شناسي و باستان شناسي بر روي اين آثار آغاز شد.
در يكي از گورهاي كاوش شده ، پيكر يك زن به دست آمده كه در دست آن ، يك زره جنگي قرار داشت. محمدرضا خلعتبري ، سرپرست هيأت كاوش ، معتقد است كه دليل برجاي ماندن اسكلت ها پس از ساليان دراز دراين گورستان ، قليايي بودن خاك اين منطقه است. در تمامي گورهاي كاوش شده ؛ در كنار پيكر افراد مدفون ، اشيايي همچون ظروف سفالي و مفرغي ، ابزار و ادوات جنگي ، وسايل تزييني و آييني ( همچون گردنبند ، دست بند و .... ) به دست آمده است ، كه اين امر نشان دهنده رواج نظريه اعتقاد به زندگي پس از مرگ در ميان اين مردمان در حدود سه هزار سال پيش از اين است.
موقعیت جغرافیایی تالش